De linkse piano

Bestaat er linkse en rechtse muziek?

Een jaar of tien geleden werd in Zwitserland met behulp van elektroden aangetoond dat de linker en de rechter hersenhelft op verschillende soorten muziek reageren .
Het was natuurlijk al langer bekend dat beide hersenhelften duidelijk verschillende taken hebben. Links houdt zich bezig met leerprocessen, woorden, taal, redeneren, rechts met betekenis, emoties, intuïtie en gevoel voor ritme.
Overigens ligt bij slechts een gering aantal linkshandige mensen deze verdeling andersom.

Nu is gebleken dat consonante klanken de rechter hersenhelft stimuleren en dissonante de linker!
Bij een beschadiging van de rechter helft kan men nog wel praten en logisch reageren, maar de spraak wordt dan in alle opzichten monotoon, veel dingen letterlijk opgevat. Als je bijvoorbeeld vraagt: "How are you feeling?" krijg je als antwoord: "With my hands..."

Paul Robertson, violist en specialist in muziek-psychiatrie, onderzoekt samen met de Britse neuro-psychiater Dr. Peter Fenwick de relatie tussen bepaalde soorten muziek en de hersenfunctie.

Er blijken verrassende conclusies mogelijk over de componist op basis van zijn composities en andersom. Intuïtieve componisten blijken muziek te schrijven die vooral de rechter hersenhelft aanspreekt; de intellectuele, logische en dissonante muzikale taal van bijvoorbeeld Schönberg is overduidelijk links georiënteerd.
Tegenover Schönberg kunnen minimalisten als een John Taverner, Philip Glass, John Adams geplaatst worden die met hun muziek zowel qua klank (consonant) als qua werkwijze 'rechts' zijn.

Neurologisch gesproken zijn er twee manieren van stimuleren: door iets nieuws of door herhaling. Herhaling vermindert de emotionele respons zodat iedere kleine afwijking vervolgens wordt ervaren als een enorme verandering.
Dit soort muziek creëert een emotionele situatie op een manier zoals dat traditioneel in Oosterse culturen gebeurt.

De grote belangstelling voor deze muziek is vanzelfsprekend in onze wereld vol techniek en stimuli van buitenaf waarin de linker hersenhelft voortdurend op volle toeren draait.
Strikt genomen werkt het muzikale cliché als het minimal-'tapijt'. De basis is bekend en de kleine onvoorspelbare veranderingen zorgen voor de opwinding.

Het is bekend dat muziek lichamelijke functies zoals ademhaling en hartslag kan beïnvloeden, maar er is ook gebleken dat veranderingen in hormonale niveaus bij componisten hun muzikale taal ingrijpend beïnvloedt. Robertson geeft het voorbeeld van Janáceks ongewone idioom op latere leeftijd, toen hij weer vreselijk verliefd was.

Ouder geworden componisten gaan meestal rustiger schrijven.
Allerlei neurologische aandoeningen schijnen ook in muziek herkenbaar te zijn: hersenbeschadiging als gevolg van syfilis bij Smetana, krankzinnigheid bij Gesualdo, die van het ene op het andere moment van consonant op dissonant overstapte.
Synesthesie bij Skriabin. Het ene zintuig reageert dan op prikkeling van een ander, bij Skriabin kleur en geluid. Daarom spreken we misschien ook over 'schreeuwende kleuren'.
Mozart, van wie inmiddels vrijwel vaststaat dat hij aan het zogenaamde Tourettesyndroom leed, waarbij sprake is van een verhoogde intellectuele activiteit en tegelijkertijd geen controle hebben over het zeggen van 'vieze woorden'.

Robertson heeft met een paar hersen-scans aangetoond dat atonale muziek inderdaad alleen maar activiteit in de linker hersenhelft veroorzaakt, terwijl een consonant stuk zoals een deel uit een strijkerssonate van Rossini helemaal rechts zit.

Christopher Seed is een internationaal bekende pianist maar eentje met een links verschil.
Seed is ervan overtuigd dat zijn linkerhand, en zelfs de hele linkerkant van zijn lichaam, veel expressiever en behendiger is dan zijn rechterkant.
Hij liet daarom een spiegelbeeldige piano bouwen.
Het toetsenbord is gedraaid, het bas register eindigt rechts.
De meeste pianomuziek is met de melodie voor de rechterhand geschreven is en de begeleidende accoorden links.
Als je dat omkeert is het voor linkshandigen veel meer begrijpelijk. De enige praktische manier om dit te
bereiken is het toetsenbord om te draaien.

Chris hoopt dat dit een precedent voor een toekomstige generatie van linkshandige pianisten zal
betekenen. Dit nieuwe toetsenbord kan een geheel nieuwe rijkdom aan talent in de wereld van muziek aan het licht brengen.

De linkshandige piano werd in Nederland gebouwd door Poletti en Tuinman, Fortepiano bouwers.
Het is een spiegelbeeldige versie gebaseerd op een instrument dat door Conrad Graf in Wenen rond 1826 werd gebouwd.
Het instrument werd voltooid in de zomer van 1998 en werd tentoongesteld op een Muziekfestival in Brugge.
Het ding kostte 25.000 engelse ponden.

Waar draait het om?