Een piano is zelf kunst

Het oog wil ook wat

Een piano is niet alleen een muziekinstrument, maar kan ook een kunstobject zijn.
Als het pianoconcert wat tegen valt zijn er in ieder geval wat cherubijntjes te bewonderen.

In 1879 beschilderde Edward Burne-Jones voor zijn vriend het blad van de vleugel die bestemd was als een huwelijkscadeau voor diens dochter.
Het laat 'Moeder Aarde' zien met blote vruchtbare engeltjes om haar heen.
Het is de tijd van de Pre-Rafaelites, de kunststroming van de Britse dichter, schrijver, ontwerper van behangselpapier, typograaf en socialist William Morris(1834-1896)

Een klavier door de wind gebogen

In de dansvoorstelling Typhoon laat Krisztina de Châtel haar dansers de directe confrontatie aangaan met windmachines.
In een windstille proloog zijn er de kabbelende pianoklanken van Simeon ten Holt en bereiden de dansers zich voor op wat gaat komen.
Ze hangen uit het lood, alsof ze tegen de wind leunen. Hun armen klieven door de lucht.
Ze zijn klaar voor de strijd.
Dan overstemt het aanzwellende geraas van de windmachines de zachte pianoklanken.
De dansers zuigen de longen vol en leveren fier en trots het gevecht tegen deze onzichtbare materie.

Een Bösendorfer met electrische bladopener

De wereldberoemde Oostenrijkse architect Hans Hollein zou niet wereldberoemd zijn als hij de dingen om hem heen maar gewoontjes vindt.
Zo ook zijn vleugel.
Daarom ontwerpt hij een opmerkelijke instrument.
Het wordt een eigentijdse piano met een bijzondere felle kleur en veel glimmende koperen onderdelen.
Een stok om het blad omhoog te houden is veel te simpel gedacht, het wordt een electrisch aangedreven scharnier.
Architecten worden wel vaker ingehuurd als er vraag naar kunstzinnige rariteiten is.

Soms wordt een villa in de vorm van een vleugel gebouwd

Dat is bijvoorbeeld het geval met de villa Gaudeamus in Bilthoven, die Frants Röntgen voor zijn vader Julius Röntgen ontworpen heeft.
Daar kon die zich met nog meer ijver toeleggen op het componeren: meer dan 100 werken ontstonden in de jaren tussen 1925 en 1932.
Gaudeamus werd een trefpunt van muzikale activiteiten: Röntgen ontving er zijn gasten, gaf huisconcerten en leidde analyse-cursussen, activiteiten die later door de Stichting Gaudeamus in dit huis georganiseerd werden.
Het huis heet nu het Walter Maas Huis naar de oprichter van de stichting die er een soort pension voor hedendaagse componisten van maakte. Louis Andriessen, John Cage, Ton de Leeuw, Olivier Messian, György Ligeti, Peter Schat, Karl-Heinz Stockhausen, Edgar Varèse en Reinbert de Leeuw hebben er aan hun composities gewerkt.
Tot aan zijn dood in 1992 heeft Walter het pension voortgezet en weten te combineren met zijn activiteiten als ‘makelaar in muziek’. Van het pension is niet veel meer te zien. Er waren heel wat kamers en kamertjes en wel zeven badkamers. Op de eerste verdieping staan nog wat nummers op enkele deuren.

Piano met ingebouwde klok

Die klok kwam er in omdat veel pianisten uit die tijd een degelijk baantje op een bankkantoor of zo hadden.
Ze konden zich natuurlijk niet veroorloven een minuut te laat op het bureau te komen.
Er wordt wel gezegd dat die klok zo hard en tegendraads tikte dat het pianospel er door verstoord werd.
Leopold Sauer, (Praag 1805), bouwde deze pyramide piano met een hangend mechaniek.
Bij zo'n hangend mechaniek zijn de hamers onder de toetsen aangebracht waardoor men veel lichter kon spelen.
Dit soort piano's noemde men ook wel de 'giraffe' wegens de lange nek.

dan voel ik die lampenkap op mijn hoofd
die m’n blikken woorden dimt en
m’n stem schemerend zingt op gedempte pianoklanken

Mijn Hickering vleugel met een driehoekig blad waar een eekhoorn op zat

Onlangs verkeerde ik mijmerend aan mijn geliefde Hickering toen een opmerkelijke gebeurtenis plaats vond.
Uit het niets kwam een eekhoorn tevoorschijn en nam plaats op mijn vleugel.
Het raam stond weliswaar open maar in mijn tuin heb ik nooit eerder een eekhoorn aangetroffen.
Het diertje zat rustig op het driehoekige blad van mijn vleugel en keek mij met schrandere oogjes aan.
Nog voor ik van mijn verbazing kon bekomen trof me een nieuwe verwondering.
De eekhoorn begon met noten, die hij in zijn wangzakken verborgen had gehouden, te gooien.
De noten vielen op mijn toetsen en veroorzaakten daar een subtiele melodie die uitsluitend door mijn geoefende muzikale gehoor waarneembaar was.
Mogelijk was de druk van de vallende vruchten niet zwaar genoeg om een toets in te drukken en transponeerde ik de klanken die ik verwachtte te horen.
Toen ik weer opkeek was eekhoorn verdwenen, maar het korte thema dat hij met zijn noten gooide had zich in mijn geheugen gehecht.

Een Cristofori met zwemvliezen

Bartolomeo Cristofori, Florence 1722.
Twee Cristofori instrumenten uit die tijd zijn overgebleven.
Dit exemplaar staat in het Museo degli Strumenti Musicali in Rome.
Het instrument heeft een soort zwemvliezen om stevig op ongelijke vloeren te blijven staan.

een robuuste Steinway

Steinway & Sons, New York, 1871.
Piano's werden steeds groter en zwaarder gebouwd zoals dit exemplaar voor 'power play'
Het blad alleen al weegt meer dan dat van de hedendaagse vleugels.
Dit ontwerp heeft een geheel ijzeren frame.
Als je het blad opent stormen de klanken rechtstreeks op het gezicht van de pianist af.
Of het publiek in de zaal daar iets aan heeft is zeer de vraag.

Neem je piano mee op reis

Een Zumpe, koffermodel met inklapbaar onderstel is daar zeer geschikt voor.
Dit is een lekker goedkoop modelletje gemaakt door Johannes Zumpe & Gabriel Buntebart, (London 1769).
Het kostte indertijd tussen de 15 en 20 pond.
Johan Christiaan Bach, een vriend van Buntebart, speelde
in 1768 zijn eerste piano recital op een dergelijk instrument.
Als je de klep opent zijn alle bewegende onderdelen goed te zien, hetgeen de pianist dermate kon afleiden dat er van gevoelig pianospel niets terecht kwam.

Mijn piano heeft een opklapbaar klavier

Piano's zijn wel leuk als er iemand is die er vlot op kan spelen op onze wekelijkse kaartavondjes.
Ze moeten echter niet teveel als muziekinstrument opvallen.
Een piano kan beter een beetje op een dressoir lijken.
Zo valt mijn piano niet uit de toon en zal niemand mij zo snel vragen: "Hé wat een leuk ding, speel eens wat".

Toontje lager

Als de zangeres klaagt dat de pianist te hoog speelt
kan hij met een 'transposer' de piano een toontje lager laten klinken.
De begeleider draait dan, zonder zijn spel te hoeven onderbreken, als een machinist van een stoomtrein aan een wiel.
De sleutel van een muziekstuk verandert.
Dat maakt het leven van de pianist een stuk makkelijker.

De nieuwste mode:
een Perkins Piano

Het interieur van de piano netjes verborgen achter een kunstig gedrapeerd gordijn.
De klanken drijven ongehinderd de salon in.

A nice mess